SPEL BIJ KATTEN  

Waarom spelen voor katten zo belangrijk is

Bij speelse katten denken we vooral aan kittens met hun vermakelijke capriolen. Spelgedrag is tijdens de kittentijd erg belangrijk voor het ontwikkelen van vaardigheden in jacht en tijdens gevechten. Tegelijkertijd wordt het bewegingsapparaat getraind. Kittens oefenen dit vol overgave. Spel blijft echter voor katten gedurende het hele leven van belang!  

Spelen is voor alle katten een noodzaak, voor binnenkatten in het bijzonder. Het vervult het jachtinstinct en is goed voor het psychische, emotionele en lichamelijke welzijn. De mogelijkheid tot spel heeft veel positieve effecten. Niet kunnen spelen kan leiden tot verveling, inactiviteit en gedragsproblemen.

 Onder spel verstaan we spontaan en vrijwillig uitgevoerd gedrag dat plezierig en belonend is. Er zitten herhalingen in dit gedrag maar het is niet stereotiep. Hoewel het niet helemaal functioneel lijkt te zijn is het evolutionair belangrijk ondanks dat er energie ‘verspilt’ wordt en  kans op verwondingen is. Voor alle katten, ook de volwassen, geldt dat spel de mogelijkheid biedt om natuurlijk (jacht)gedrag te vertonen. Dit is gunstig is voor de psychische en emotionele gezondheid en het is  stress- en angstverlagend. Spelen helpt tegen verveling in het leven van katten. Daarnaast kan beweging overgewicht tegengaan.

Belonend

Spelen is leuk en is daarom een natuurlijke beloner. Het leidt tot plezierige ervaringen  waarbij stoffen, die ook bij ander belonend gedrag, vrijkomen zoals dopamine en opioïden. Spel kan zowel zelfspel als samenspel zijn. Katten zijn predatoren. Ze oefenen dus veel predatiegedrag. Dit doen ze onder andere door het manipuleren van een voorwerp. Dit objectspel is zelfspel waarbij katten slaan naar het voorwerp of het de lucht in gooien om te zien of het nog in staat is zich te verdedigen en zo gevaar kan opleveren of dat het veilig kan worden ‘gedood’. Er wordt in gebeten en afhankelijk van de grootte mee geworsteld. De meeste katten hebben hierbij een voorkeur voor kleinere speeltjes in het formaat van een muis.

Spelsignalen

Sociaal spel is spel tussen twee katten. Er zijn spelsignalen te zien zoals dwarslopen, met de buik omhoog gaan liggen en het spelgezichtje waarbij het bekje een klein beetje geopend is als in een bijtintentie. Ook kan de ene kat de ander uitnodigen met een snelle aanval in de nek. Wordt het spelverzoek geaccepteerd dan rolt de ander op zijn rug, wijst hij het af dan loopt hij weg.

Sociaal spel is bewegingsspel. Er wordt gerend, gesprongen, het lichaam verdraait zich en maakt scherpe bochten. Voor kittens is dit belangrijk om de grenzen van het eigen lichaam te leren kennen en als oefening voor anti-roofdiergedrag. Er zijn ook elementen van agressie te zien in sociaal spel. Zoals bespringen, achtervolgen, bijten, vastpakken, worstelen en schoppen met de achterpoten. Dit zijn gedragselementen die voorkomen tijdens de jacht en in gevechten.

De mogelijkheid tot sociaal spel is voor kittens belangrijk omdat het sociale vaardigheden en het probleemoplossend vermogen bevordert. Dit spel kan niet worden vervangen door objectspel of interactief spel met de eigenaar omdat katten hierin vooral veel van elkaar leren. Zo leren kittens elkaar geremd te bijten. Want als het ene  kitten te hard bijt vindt de ander dit niet leuk en stopt het spel.

Zintuigengebruik

Hoewel katten goed kunnen ruiken gebruiken ze vooral zicht en gehoor tijdens spel. Ze zien weliswaar niet scherp van dichtbij én veraf maar zijn erg goed in het zien van bewegingen, met name wanneer deze horizontaal zijn. Katten zijn grotendeels kleurenblind. Ze zien wel een afgezwakte versie van geel en blauw. Bij de keuze voor spelmaterialen kan hierbij rekening worden gehouden. Door het gebrek aan scherp zicht dichtbij vertrouwen katten op hun tastzin bij het slaan naar, vastpakken en bijten van hun ‘prooi’. Met name het gezicht en de poten zijn erg gevoelig voor aanrakingen. Hierbij worden ze geholpen door hun snorharen die als verlengde tastzin fungeren. Door speeltjes te kiezen die aanvoelen als iets met een vacht of veren kan het jachtinstinct extra worden aangewakkerd.

Katten hebben een groot gehoorbereik. Bovendien kunnen ze hun oren onafhankelijk van elkaar bewegen. Hierdoor kunnen katten snel en nauwkeurig de locatie van de geluidsbron bepalen. Door tijdens het spel speeltjes hoorbaar maar onzichtbaar te bewegen, bijvoorbeeld onder een stuk papier, kan hierop ingespeeld worden.

Net echt

De jachtbehoefte bij katten is instinctief en moet vervuld worden. Omdat veel katten niet of onvoldoende kunnen jagen is vervangend spel belangrijk. Alleen hengelspel met de eigenaar voorziet hierin.  Katten jagen niet op dode prooien. Door het speeltje aan de hengel als een echte prooi te laten bewegen voelt het spel voor de kat aan als jagen. Dit kan door dan eens snel en dan weer langzaam te bewegen en het speeltje ergens onder of achter laten verdwijnen. Dit interactieve spel is bovendien ook nog eens goed voor de band tussen mens en kat.

Gedragsproblemen

We weten dat spel positieve effecten heeft voor katten. Maar het niet kunnen spelen heeft zelfs negatieve effecten. Het is ondermeer van invloed  op de hersenontwikkeling van kittens. Kittens die niet kunnen spelen met soortgenoten herkennen kattengedrag minder goed en kunnen er daarom verkeerd op reageren. Spelgedepriveerde kittens ontwikkelen ook minder inhibitie waardoor ze impulsiever zijn. Bovendien hebben ze meer moeite met cognitieve taken, zijn sneller gefrustreerd, hebben moeite met veranderingen en kunnen minder goed keuzes maken Ook  zijn ze gevoeliger voor verslavingen, zoals een eetverslaving.

Het is dan ook aannemelijk dat er een verband is tussen gedragsproblemen en speldeprivatie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het sneller inzetten van agressie naar mensen of soortgenoten of overeten.

Spel en kunnen spelen is daarom belangrijk, zowel voor de ontwikkeling in kittentijd als gedurende het volwassen leven. Niet alleen om gedragsproblemen te voorkomen maar vooral om katten gelukkiger te maken.